Konsultacje społeczne to forma dialogu, którą prowadzi urząd z mieszkańcami, po to, by zasięgnąć ich opinii na temat różnych istotnych kwestii.
Konsultacje społeczne to pojęcie bardzo często używane jako rodząca się praktyka lub coraz częściej prezentowana potrzeba społeczna. Zamierzenia poddawane konsultacjom mogą dotyczyć zmian prawnych, jakichś zmian organizacji życia publicznego, przeprowadzenia inwestycji, sposobu rozwiązania ważnego problemu społecznego lub innych działań, których powodzenie w dużej mierze zależy od akceptacji ze strony obywateli.
Kiedy konsultacje społeczne?
Kluczowym elementem realizacji każdego przedsięwzięcia z zakresu odnawialnych źródeł energii powinny być właściwie przeprowadzone konsultacje społeczne, których obowiązek wynika z przepisów ustaw i przewidziany jest na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla niektórych przedsięwzięć.
Co jeśli konsultacje nie są wymagane?
W sytuacji w której przepisy prawa nie wskazują na bezpośredni obowiązek przeprowadzenia konsultacji społecznych w danej sprawie to w gestii inwestora winno być przeprowadzenie kampanii informacyjnej w zakresie planowanej inwestycji. To od właściwie przeprowadzonych rozmów ze społecznością lokalną zależy powodzenie w realizacji inwestycji. Należy mieć tutaj na uwadze, że konsultacje społeczne to proces wielowymiarowy, niekiedy wymagający znacznej cierpliwości od każdej ze stron. Typowy proces komunikacji społecznej dzieli się na następujące elementy:
Informowanie I etap – pierwszy element wskazujący na plany gminy i inwestora w zakresie realizacji planowanej inwestycji. Element ten obejmuje przekazanie rzetelnych informacji na temat skali, zakresu oraz oddziaływania planowanego przedsięwzięcia.
Pozyskanie informacji zwrotnej od lokalnych społeczności – element ten obejmuje się wsłuchanie w problemy, wątpliwości oraz niejasności wynikające z przekazanych informacji oraz innych ogólnodostępnych danych. Niezwykle istotnym elementem tego etapu jest weryfikacja danych na których bazuje społeczeństwo, gdyż to najczęściej nierzetelne źródła informacji stanowią źródło strachu oraz obaw związanych z planowanym przedsięwzięciem.
Informowanie II etap – to część konsultacji obejmując przygotowanie rzetelnych odpowiedzi na wszystkie pytania i wątpliwości nurtujące społeczności lokalne wraz z podaniem źródła informacji. Ważne by w sposób szczegółowy odnieść się do zagadnień poruszanych przez społeczność mających swoje źródło w materiałach nierzetelnych, bazując na emocjach czy strachu czytających.
Identyfikacja potrzeb mieszkańców – etap konsultacji społecznych, który winny być zaangażowane organy samorządowe oraz inwestor, których rolom będzie wsłuchanie się w potrzeby mieszkańców, które mogą zostać zaspokojone przy okazji realizacji planowanej inwestycji.
Zapobieganie konfliktom społecznym, niwelowanie ich skutków – wiele planowanych przedsięwzięć może powodować konflikty interesów. Związane jest to najczęściej z lokalizacją danego typu przedsięwzięcia, a co za tym idzie zyskami, które zasilą budżety wybranej grupy społecznej. Rozwiązaniem tego typu konfliktów powinna być próba zaspokojenia chociaż części potrzeb mieszkańców zidentyfikowanych na wcześniejszym etapie. Niewykluczone jest też taka modyfikacja zakresu i kształtu przedsięwzięcia, która pozwoli na zwiększenie grupy partycypującej w zyskach z realizacji inwestycji.
Uzyskanie akceptacji społecznej – to ostatni element stanowiący uwieńczenie pracy wykonanej we wcześniejszych etapach. Oczywistym jest, że prawie żadna inwestycji nie uzyskała nigdy pełnego (100%) poparcia społecznego, to jednak wraz ze wzrostem liczby osób, które ją akceptują, bądź chociażby wykazują swoją neutralność rosną szanse na jej realizację.
Inwestycje energetyczne – studium przypadku
Do przedsięwzięć często wywołujących opór społeczny bez wątpienia należą inwestycje z sektora energetycznego. Często w trakcie przygotowania i realizacji inwestycji dochodzi do oczywistego konfliktu interesów pomiędzy przedstawicielami poszczególnych grup. Media społecznościowe, internet oraz inne środki masowego przekazu stanowią źródło wielu – często nieprawdziwych – informacji. Przykładem tego może być sytuacja energetyki wiatrowej w Polsce. Brak właściwego, pełnego przekazu informacyjnego nt. wpływu energetyki wiatrowej na środowisko spowodował falę protestów społecznych, których „rozwiązaniem” stała się ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, która weszła w życie w lipcu 2016 r. Wprowadzenie restrykcyjnych norm odległościowych w zakresie lokalizacji turbin spowodowały nie tylko kłopoty firm inwestorskich ale również znaczące uszczuplenie budżetów gmin z tytułu prognozowanych podatków od nieruchomości oraz brak korzyści dla mieszkańców z tytułu dzierżaw gruntów.
Instalacje fotowoltaiczne, biogazownie, elektrownie biomasowe
Mając na uwadze powyższe, widać że właściwie prowadzone konsultacje społeczne, pozwalają na wsłuchanie się w potrzeby społeczności lokalnych, przekazanie rzetelnych informacji oraz niwelowanie ewentualnych skutków konfliktu już od wczesnych etapów przygotowania projektów inwestycyjnych. Niewłaściwa komunikacja na szczeblu lokalnym czy krajowym, może prowadzić do wielu kłopotów, których skutki – jak to w przypadku energetyki wiatrowej – odczuła część społeczeństwa, w szczególności zamieszkująca gminy stawiające na rozwój energetyki wiatrowej.
Pozostaje tutaj wyrazić nadzieję, że pozostałe instalacje OZE, takie jak fotowoltaika, biogazownie czy elektrownie biomasowe, których popularność na rynku zaczyna wzrastać spotkają się z większą akceptacją społeczną. Akceptacja społeczna zaś będzie wynikiem właściwego dialogu pomiędzy wszystkimi grupami interesariuszy, które wspólnie podejmą wyzwanie rozwoju zielonej energii w Polsce.
